“Ikigai” mới được thế giới biết đến với ý nghĩa là gì ấy nhỉ?
Gần đây, suy nghĩ độc đáo “Ikigai" của Nhật đã bắt đầu được biết đến rộng rãi ở Châu Âu và Châu Mỹ. Trong tiếng Nhật, nó được viết là “生きがい" (lẽ sống), nhưng khi nước ngoài sử dụng thì nó được viết thành “Ikigai" và giữ nguyên phát âm của tiếng Nhật, như các từ “sushi", “kawaii", “otaku".
Căn nguyên đầu tiên có lẽ là từ bài báo với tựa đề “Ikigai: Japanese concept to improve work and life" (Ikigai: ý tưởng của người Nhật để cải thiện công việc và cuộc sống) được đăng tải vào ngày 7 tháng 8 năm 2017 trên trang tin tức truyền thông BBC của Anh. Đó là bài báo viết về những người làm việc ở các thành phố lớn của Nhật, mặc dù phải đối mặt với nhiều yếu tố gây căng thẳng như việc đi lại trên các chuyến tàu đông đúc, thời gian làm việc dài, và các mối quan hệ trên dưới tại công sở, nhưng họ vẫn có suy nghĩ gọi là Ikigai tạo động lực giúp họ làm đẹp cuộc sống cũng như công việc của mình.
Ngoài ra, vào tháng 1 năm 2018, có một cuốn sách được xuất bản tại Pháp với tựa là “ikigai: Trouver son Ikigaï Broché (tựa gốc)“. Nội dung nói về kết quả phỏng vấn trên 2000 người Nhật Bản về từ “Ikigai", được giải thích với quan điểm của người Pháp, đã nhận được sự đánh giá cao từ các nhà phê bình của Châu Âu và Châu Mỹ. Đáng tiếc là cũng có những phần hiểu sai về suy nghĩ “Ikigai" của người Nhật nhưng nó đúng là duyên cớ để mọi người trên thế giới biết đến từ Ikigai và khái niệm của nó. Và có vẻ phong trào sử dụng “Ikigai" vào trong giáo dục lãnh đạo doanh nghiệp và giáo dục con người cũng bắt đầu xuất hiện ở Mỹ.
Vậy thì khái niệm “Ikigai" của người Nhật chúng tôi là gì? Làm thế nào chúng ta có thể khám phá ra “Ikigai" và tận hưởng cuộc sống phong phú và vui vẻ hơn? Sau đây tôi sẽ giới thiệu những ý tưởng cơ bản đến với các bạn nhé!
Ikigai (lẽ sống) nghĩa là gì?
Nếu tra từ điển tiếng Nhật thì nó sẽ được định nghĩa như sau:
“Hạnh phúc và đấu tranh trong cuộc sống"
Theo đó, Ikigai sẽ mang lại niềm vui, hoặc là cảm giác hạnh phúc trong cuộc sống. Đời này có trăm thứ khổ đau, nhưng trong trường hợp “Tuy nhiên, vì có điều đó nên ta mới có thể tiếp tục sống" thì ikigai đem lại cho chúng ta sự “đấu tranh".
Người phương Tây cho rằng “Đó là mục đích của cuộc sống", nhưng nó hơi khác một chút. Với quan điểm của Kito giáo, họ tin rằng Chúa đã tạo ra thế giới tự nhiên và con người. Từ quan điểm này thật dễ dàng để có khái niệm “mục đích sống", vì mục đích Thiên Chúa ban đầu tạo ra con người = mục đích sống của người. Nhưng, theo quan điểm tôn giáo truyền thống của Nhật Bản thì hầu như không có cách nào lý giải được sự tồn tại của thiên nhiên và con người. Người ta cho rằng nó tồn tại 1 cách tự nhiên, hơn là có 1 Đấng nào đó dựng nên. Vì thế, từ Ikigai không lý giải hoàn toàn như là “Mục đích sống" được. Với người Nhật, Ikigai chẳng lớn lao như “Mục đích sống" mà chỉ đơn giản là mang lại niềm vui, hạnh phúc, cũng như sự đấu tranh trong cuộc sống.
Nếu tìm hiểu nguồn gốc của từ này, bạn sẽ thấy nó đã có từ thời Heian, cách đây gần 1000 năm. “Ikigai" đươc cấu thành từ 2 từ là “Ikiru" (nghĩa là sống) và “gai", nhưng từ “gai" là lấy nghĩa từ “貝 (kai)" (nghĩa là vỏ sò). Vào thời điểm đó, vỏ sò được sử dụng thay cho tiền, và rất có giá trị. Vì thế, Ikigai có ý nghĩa gốc là “những thứ quan trọng trong cuộc sống như là vỏ sò". Các bạn thấy đó, khái niệm này đã có từ xưa rồi nhé. Ngoài ra, người Nhật hiện tại sử dụng từ này trong các câu như là “Tìm kiếm Ikigai", “… là Ikigai của tôi".
Thế thì người Nhật cảm nhận “Ikigai" cụ thể như thế nào? Theo một cuộc khảo sát dư luận năm 2012 về “Ikigai" của hãng thông tấn xã Nhật Bản tên Jiji Press, đã thu được kết quả như sau.
● Khi được hỏi “Bạn có ikigai không?", thì 76.3% người trả lời có, và khoảng đáng kể 7.5% người trả lời là không.
● Trong số những người trả lời là có Ikigai, khi được hỏi giữa 2 lựa chọn là công việc (bao gồm học tập, gia đình, con cái) và những thứ ngoài công việc, cảm nhận cái nào mới là “ikigai", thì có khoảng 30.5% là chọn công việc, và 43.0% người trả lời là những thứ ngoài công việc. Chúng ta có thể thấy cũng có nhiều người Nhật coi công việc là ikigai, nhưng không ít người có suy nghĩ ngược lại.
● Trong số những người trả lời là có Ikigai, khi cho họ chọn nhiều nội dung cụ thể để thể hiện nó, thì phần lớn câu trả lời là “sở thích, giải trí", chiếm khoảng 51.2%. Tiếp theo ở vị trí số 2 là câu trả lời “Gia đình và thú cưng" (ví dụ thời gian chia sẻ cùng nhau, nhìn con cái trưởng thành v.v…) chiếm 49.5%, ngoài ra, 34.3% chọn công việc và học tập, 32.6% là mối quan hệ giữa người với người ngoài gia đình như bạn bè…, phát triển sức khỏe cho bản thân là 19.7%, và hoạt động xã hội là 11.6%.
●Khi được hỏi về sự nỗ lực vì Ikigai, số đông trả lời “Nỗ lực tăng cường sở thích, và kiếm tìm những sở thích mới" chiếm 47.5%. Kế đó là “Giao lưu tích cực với mọi người ngoài gia đình, ví dụ như bạn bè…" là 38.8%, và 37.4% là “năng trò chuyện và dành thời gian với gia đình, và thú cưng".
Bạn thấy thế nào? Tôi nghĩ chắc bạn đã hiểu Ikigai đối với người Nhật là những thứ hết sức gần gũi rồi ha. Nhiều người Nhật coi trọng Ikigai như thế, hoặc ủng hộ nó, nhưng là vì những lúc họ phải đối mặt với nhiều mặt áp lực khác nhau của cuộc sống.
Làm thế nào để tìm thấy Ikigai (lẽ sống)?
Vậy thì làm thế nào để tìm thấy Ikigai của mình? Nếu hỏi trực tiếp người Nhật thì có thể sẽ nhận được câu trả lời đại loại như là “Bởi vì mỗi người mỗi khác nên không có phương pháp nào đúng cho tất cả đâu.", nhưng thật ra vẫn có cách giúp bạn tìm ra nó 1 cách hợp lý.
Bạn hãy tham khảo hình ví dụ sau đây. Nó được viết bằng tiếng Anh ngay từ đầu đấy, có vẻ như người nước ngoài nghiên cứu về Ikigai này đã nắm bắt được những đặc trưng của nó và phác họa nên, có thể giúp bạn phần nào hình dung khi nghĩ về “Ikigai".
Theo nhà nghiên cứu này, Ikigai là những giao điểm của 4 yếu tố riêng biệt trong hình trên, tóm lại nó chính là sự kết hợp 4 yếu tố này. Bốn yếu tố đó là:
① What you LOVE: sở thích của bạn, những gì bạn cảm thấy gắn bó.
② What you are GOOD AT: những gì bạn giỏi.
③ What you can be PAID FOR: những gì giúp bạn kiếm tiền được
④ What the world NEEDS: những gì thế giới cần
Vì vậy, để tìm ra Ikigai:
① Đầu tiên là cố gắng suy nghĩ và liệt kê ra những sự vật tương ứng cho 4 yếu tố trên. Ví dụ:
Bạn thích: chơi nhạc cụ, hát, xem phim, hiếu thảo, ăn đồ Nhật, du lịch, v.v…
Bạn giỏi: chơi đàn ghita, lái xe hơi, tiếng Nhật, …
Bạn kiếm tiền bằng: …
Thế giới cần: …
② Tìm ra những thứ chung của 4 mục trên trong danh sách đó. Nếu bạn không thể tìm thấy nó trong danh sách đầu tiên, thì hãy coi lại những sự vật hay sự việc được liệt kê từ trước tới giờ, thêm vào đó tìm yếu tố nào khác gần nhất tương đương chung với 4 yếu tố đó.
Bằng cách này kết quả có được sẽ chính là Ikigai của bạn đấy.
Chắc là bạn vừa nhận ra nhiều người đều sẽ có Ikigai nào đó đúng không? Hơn nữa, không phải là 1, mà sẽ có người có đến 2, 3, hoặc nhiều Ikigai. Người Nhật cho rằng việc nhận thức Ikigai của mình để làm cuộc sống thêm phong phú là hết sức quan trọng. Ikigai sẽ điểm thêm sắc màu vào bức tranh trắng đen của cuộc đời và khiến nó thêm sinh động. Còn các bạn đã tìm thấy Ikigai của mình chưa nào?