Mô hình xã hội Society 5.0 của Nhật Bản
Xã hội 4.0 có lẽ đã trở thành cụm từ quen thuộc với chúng ta ngày nay. Sự bùng nổ của Internet đã mang đến nhiều tác động trong các lĩnh vực kinh tế cũng như lối sống của con người hiện đại. Thế nhưng, Nhật Bản vẫn đang tiếp tục tiến về phía trước với giấc mơ về một xã hội siêu thông minh phiên bản 5.0.
Mô hình xã hội 5.0
Khái niệm
Vào năm 2016, Nhật Bản là quốc gia đầu tiên trên thế giới đề ra tầm nhìn mới về một xã hội siêu thông minh chưa từng có trong lịch sử nhân loại: Xã hội 5.0 (Society 5.0).
Theo nội dung Kế hoạch Khoa học Công nghệ lần thứ 5 năm 2016 – 2020 của Nhật Bản, Xã hội 5.0 là xã hội lấy con người làm trung tâm, tập trung phát triển kinh tế đi đôi với giải quyết các vấn đề xã hội bằng hệ thống tích hợp cao giữa không gian ảo và không gian thực.
Chìa khoá làm nên Xã hội 5.0
Xã hội “phiên bản" 5.0 sẽ được xây dựng và vận hành nhờ sự hỗ trợ tối đa của các công nghệ kỹ thuật số như phân tích dữ liệu khổng lồ (big data), trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và robot.
Trong xã hội tiến bộ mới, công nghệ sẽ len lỏi vào mọi khía cạnh của cuộc sống không chỉ ngành công nghiệp mà thậm chí cả giáo dục, y tế mà vạn vật sẽ được kết nối thông qua mạng lưới Internet. Nhờ vậy một lượng dữ liệu vô cùng lớn được thu nhập từ mọi nguồn và tích luỹ trong không gian ảo. Tại đây, các trí tuệ nhân tạo (AI) bắt tay vào phân tích chuyên sâu và trả về thế giới thực dưới nhiều hình thức như thông qua robot, xe tự điều khiển, máy tính hoặc thậm chí cung cấp nhiều giải pháp tối ưu vượt cả trí tuệ của con người.
Bản chất của xã hội 5.0 là có thể nhanh chóng đưa ra giải pháp phù hợp nhất đáp ứng nhu cầu của từng cá nhân. (Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe phát biểu tại Hội nghị Quốc tế Tương lai Châu Á vào năm 2017)
Mục đích Nhật Bản đề ra Xã hội 5.0
Mô hình Xã hội 5.0 được kỳ vọng sẽ đưa Nhật Bản vượt qua các thách thức xã hội kinh niên vốn cản trở sự phát triển bền vững của quốc gia này như dân số già, thiên tai, thiếu hụt tài nguyên thiên nhiên, vấn đề về năng lượng, v.v..
Hình ảnh những chiếc máy bay giao hàng không người lái sẽ xuất hiện thường xuyên hơn. Hàng hoá, dịch vụ được vận chuyển đến đúng người và kịp thời ngay cả khi đó là khu vực bị cô lập mà bình thường chúng ta không thể đến. Những khảo sát về địa chất, dự đoán thiên tai sẽ được thế giới ảo xử lý tự động mà không cần con người thao tác hướng dẫn trên máy tính, thậm chí còn có thể cung cấp các giải pháp phòng chống cực kỳ hiệu quả. Đề án Xã hội 5.0 của Nhật Bản được thế giới đánh giá là một đóng góp lớn hướng đến các mục tiêu phát triển bền vững (SDG) của Liên Hợp Quốc hiện nay.
Đặc biệt, sự khủng hoảng do đại dịch COVID-19 đã nhấn mạnh tầm quan trọng cũng như tính cấp thiết của việc tích hợp công nghệ cao vào mọi khía cạnh cuộc sống.
Nhật Bản bước đầu xây dựng xã hội siêu thông minh 5.0
Viễn cảnh xã hội Nhật tương lai
Hãy cùng khám phá viễn cảnh Nhật Bản trong Xã hội 5.0, nơi những điều tinh túy nhất của mọi lĩnh vực xã hội được tận dụng triệt để nhằm phục vụ cho lợi ích của con người:
Hệ thống chăm sóc y tế tân tiến
Một trong những thách thức lớn nhất của Nhật Bản cho xã hội tương lai chính là tình trạng già hoá dân số. Không chỉ tạo ra gánh nặng trong chi phí y tế và an sinh xã hội, dân số già còn làm thiếu hụt nguồn nhân lực nghiêm trọng. Để vượt qua bài toán này, Nhật Bản lựa chọn xây dựng trong Xã hội 5.0 hệ thống dữ liệu sức khỏe và y tế khổng lồ giúp đo lường và quản lý sức khỏe cá nhân, đồng thời việc khám chữa bệnh cũng trở nên thuận lợi và chính xác hơn nhờ vào các công nghệ siêu thông minh. Mọi kết nối giữa bệnh nhân và bác sĩ đều được robot và trí tuệ nhân tạo (AI) hỗ trợ tích cực để chăm sóc sức khỏe người dân mọi lúc, mọi nơi và trong trạng thái tốt nhất. Kéo dài tuổi thọ của người dân là một trong những mục tiêu quan trọng mà Nhật Bản hướng đến hiện nay.
Tự động hoá nhiều lĩnh vực
Di chuyển tự động và an toàn là thông điệp mà Nhật Bản hướng đến cho Xã hội 5.0 tương lai. Nhờ vào nguồn thông tin được thế giới ảo truyền đến mà các phương tiện đi lại không người lái có thể phân tích và thực hiện những lộ trình an toàn.
Thật ra người Nhật đã phần nào thực hiện được giấc mơ di chuyển trên các chuyến xe lái tự động đã được hiện thực hoá ngay từ Thế vận hội Olympic Tokyo 2020. Đó chính là dòng xe buýt tự hành 3-Palette được hãng Toyota phát minh.
Có lẽ Nhật Bản là một trong các nước đi đầu về việc tìm ra giải pháp cho vấn đề thiếu hụt lao động trầm trọng tại nhiều quốc gia phát triển hiện nay. Các vị trí phục vụ trong nhà hàng, khách sạn hay các cửa hàng tiện lợi sẽ dần được thay thế bằng robot và hệ thống AI siêu thông minh.
Công nghệ giúp con người vượt qua giới hạn bản thân
Những rào cản về độ tuổi hay điều kiện sức khoẻ sẽ không còn cản bước phát triển của con người trong tương lai. Nhờ tích hợp các sản phẩm công nghệ hiện đại mà mọi người dân sẽ có điều kiện tham gia tích cực vào cuộc sống. Ngay cả những lĩnh vực đặc thù dựa vào năng khiếu của bản thân từ xưa đến nay như nghệ thuật cũng được hỗ trợ tích cực giúp nghệ sĩ cải thiện kỹ năng, mang đến các màn trình diễn tuyệt vời.
Những thách thức và sự chuẩn bị cho xã hội 5.0
Nguồn dữ liệu khổng lồ (big data) được thu thập từ thế giới thực và gửi đến thế giới ảo để phân tích bằng AI được coi là chìa khóa chính cho việc vận hành xã hội 5.0. Bên cạnh sự thuận tiện mà việc tích lũy dữ liệu mang đến, Nhật Bản sẽ phải đối mặt với thách thức lớn về vấn đề an ninh mạng, đảm bảo quyền riêng tư dữ liệu trong tương lai.
Trong Xã hội 5.0, máy móc và trí tuệ nhân tạo sẽ dần thay thế đa số công việc của chúng ta, thậm chí thay trí não chúng ta đưa ra nhiều quyết định. Trước sự phát triển như vũ bão của công nghệ, viễn cảnh con người bị áp đảo và thay thế bằng trí tuệ nhân tạo vốn đã nhiều lần được nhắc đến.
Song nếu nhìn xa hơn, nhất định sẽ còn nhiều công việc nảy sinh mà máy móc chưa thể thực hiện, để từ đó nhân loại tiếp tục phát triển và sáng tạo hướng đến hoàn thiện xã hội. Con người được giải thoát khỏi công việc tay chân vất vả để sử dụng thời gian cho công việc sáng tạo cao hơn. Nhằm trang bị đầy đủ các điều kiện cần thiết cho xã hội siêu thông minh, Nhật Bản đã bắt tay vào thực hiện các chương trình đào tạo kỹ sư công nghệ mà tiêu biểu là việc triển khai cho học sinh tiểu học làm quen với lập trình máy tính từ rất sớm.
Có thể thấy, môn học lập trình tại Nhật Bản ở bậc tiểu học chú trọng đến việc trang bị cho trẻ những kĩ năng cần thiết để làm chủ vấn đề, thích ứng nhanh với sự thay đổi liên tục của xã hội. Từ đó tạo niềm yêu thích với công nghệ, chắp cánh để các em trở thành những nhà lập trình chuyên nghiệp trong tương lai. Trẻ em Nhật Bản học lập trình không dùng máy tính như thế nào? | WAppuri
Tổng kết
Giấc mơ về xã hội siêu thông minh nơi con người tận hưởng cuộc sống thịnh vượng và khỏe mạnh được Nhật Bản chia sẻ từ năm 2016 đang dần được hiện thực hóa. Khi Thế vận hội Olympic Tokyo 2020 khép lại vào tháng 8 vừa qua sau một năm trì hoãn do dịch bệnh COVID-19, thế giới đã phải thán phục trước các thành quả mà Nhật Bản có được khi áp dụng công nghệ vào công tác tổ chức ngay thời điểm đại dịch bùng nổ.
Thành công này trở thành minh chứng cho khả năng thay thế con người và sự cần thiết của trí tuệ nhân tạo hay AI trong mọi mặt của cuộc sống, trước viễn cảnh thế giới thường xuyên đối mặt với những thách thức mới vượt ngoài khả năng kiểm soát của con người. Mô hình Xã hội 5.0 không chỉ là bước chuyển mình của mỗi Nhật Bản, đó còn là tương lai của tất cả chúng ta.