“Reskilling” trong thời đại AI
Áp lực nhân lực và chiến lược reskilling
Nhật Bản đang trải qua hai cuộc khủng hoảng song hành: dân số lão hoá nhanh chóng và làn sóng tự động hóa, đặc biệt là AI bùng nổ.
Theo Viện Nghiên cứu Mitsubishi, đến năm 2030, nước này có thể “thừa” hơn 2,1 triệu lao động phổ thông nhưng lại thiếu 1,7 triệu chuyên gia kỹ thuật chuyên môn.
Trước thực tế đó, “reskilling” – tái đào tạo kỹ năng mới, đặc biệt xoay quanh AI và số hóa – được coi là “bùa hộ mệnh” để duy trì năng suất và khả năng cạnh tranh quốc gia.
Người lao động từ nhân viên văn phòng đến kỹ sư sản xuất đều được khuyến khích học các khóa lập trình cơ bản, phân tích dữ liệu và ứng dụng AI, từ đó biến giáo dục thành hành trình suốt đời.
Chính sách quốc gia và hỗ trợ tài chính
Nhận thức rõ tầm quan trọng của reskilling, Chính phủ Nhật Bản đã triển khai hàng loạt biện pháp tài chính và chính sách thực tiễn.
Cuối năm 2022, Thủ tướng Kishida công bố gói hỗ trợ 1.000 tỷ JPY trong 5 năm, ưu tiên các khóa AI, DX và kỹ năng số.
Bộ Kinh tế Nhật Bản trợ cấp tới 60% học phí cho các khoá AI tư nhân – chẳng hạn khóa “AI cơ bản” giảm từ 165.000 JPY xuống còn khoảng 60.000 JPY sau khi được hỗ trợ.
Trong khi đó, Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật đưa các khóa Data Science và AI vào hệ thống “Hello Work”, giúp người thất nghiệp hoặc đang đổi nghề tiếp cận chương trình miễn phí.
Nhờ vậy, rào cản học lại ở tuổi trưởng thành được giảm đáng kể, khuyến khích nhiều người dám “bắt đầu lại”.
Cải cách từ tiểu học đến đại học
Không chỉ tập trung vào người đi làm, Nhật Bản còn tái cấu trúc giáo dục chính quy để trang bị kỹ năng số ngay từ nhỏ.
Chẳng hạn dự án GIGA School cung cấp máy tính bảng và mạng nội bộ cho 100% học sinh tiểu và trung học từ năm 2023. Nhờ đó, mỗi học sinh có một thiết bị cá nhân để học lập trình và công nghệ cơ bản.
Ở bậc trung học phổ thông, môn “Thông tin – Công nghệ” trở thành môn bắt buộc và sẽ có mặt trong kỳ thi đại học từ năm 2025.
Đặc biệt, từ năm 2023, Bộ Giáo dục Nhật Bản chọn 52 trường ở 37 tỉnh thành làm thí điểm AI, cho phép thử nghiệm sử dụng AI tạo sinh (như ChatGPT) trong giảng dạy.
Doanh nghiệp tiên phong đào tạo lại
Nhiều tập đoàn lớn của Nhật đã chủ động triển khai chương trình reskilling nội bộ.
Mitsui Chemicals kết hợp IBM Japan đào tạo chuyên viên dữ liệu cho 5 nhà máy lớn, hướng đến mục tiêu toàn bộ nhà máy có Data Scientist vào 2025.
Sompo Holdings xây dựng Sompo Digital Labs với hơn 400 kỹ sư và chuyên gia dữ liệu, ứng dụng Palantir để cải thiện quy trình bồi thường và y tế.
Hitachi sử dụng AI kết hợp VR để mô phỏng tai nạn tại đường sắt và nhà máy điện, giúp công nhân trẻ rèn luyện xử lý tình huống trong môi trường ảo – cách hữu hiệu để truyền đạt kinh nghiệm thế hệ trước.
Các công ty như CyberAgent, Fujitsu, NEC, Yahoo cũng tổ chức e-learning, workshop về Chatbot và Prompt Engineering, nhắm đến mục tiêu 50% kỹ sư nội bộ thành thạo AI vào 2025.
Liên minh ngành – học thuật và mạng lưới học tập mở
Sự hợp tác giữa doanh nghiệp và học thuật tại Nhật đang trở thành mô hình liên kết học và làm mẫu mực.
Dự án TokAI BOOST quy tụ hơn 50 công ty miền Tokai cùng các trường đại học để thiết kế chương trình AI thực hành.
Đại học Osaka phối hợp NTT East mở các khóa học về AI tạo sinh, kết hợp giảng viên đại học và chuyên gia doanh nghiệp trong giảng dạy.
Hệ thống chứng chỉ Digital Skill Standard do chính phủ công nhận cũng giúp các doanh nghiệp tích hợp vào chương trình đào tạo.
Ngoài ra, khóa học Elements of AI từ Phần Lan cũng được triển khai toàn quốc, cung cấp miễn phí nền tảng học AI cho mọi đối tượng từ học sinh đến chuyên gia.
Học suốt đời và mobile‑first
Tại Nhật, reskilling không chỉ gói gọn trong lớp học truyền thống. Các nền tảng micro-learning cho phép học trong 5–10 phút mỗi ngày, phù hợp với lịch trình bận rộn. AI Chatbot hỗ trợ người học 24/7, giải đáp thắc mắc và gợi ý bài học phù hợp.
Trong khi đó, XR Lab (VR/AR) mô phỏng tình huống thực tế – từ thí nghiệm hóa học đến sửa chữa kỹ thuật nguy hiểm – để học viên luyện tập an toàn. Bằng cách kết hợp offline–online và thiết kế mobile-first, Nhật Bản đảm bảo mọi người đều có thể học lại ở bất cứ đâu.
Cơ hội và thách thức phía trước
Nhật Bản đang từng bước biến AI và reskilling thành hai trụ cột trong chiến lược giáo dục – lao động quốc gia.
Từ GIGA School đến gói 1.000 tỷ JPY, từ Hitachi đến CyberAgent – tất cả hướng đến một mục tiêu: xây dựng lực lượng lao động linh hoạt, số hóa và sáng tạo.
Tuy nhiên, để duy trì động lực học tập dài hạn, cần sự phối hợp của ba phía: chính phủ – tiếp tục hỗ trợ chính sách, doanh nghiệp – liên tục cập nhật chương trình, và cá nhân – chủ động và cởi mở với việc “học lại”.
Không chỉ là chuyện của hiện tại, reskilling còn là hành trang cho tương lai. Vậy bạn đã sẵn sàng nâng cấp kỹ năng để đồng hành cùng Nhật Bản trong kỷ nguyên AI chưa?